ข้าว ผลิตผลจากสรวงสวรรค์

ข้าว ผลิตผลจากสรวงสวรรค์ 

credit: bangkokpost.com

วิถีชีวิตของไทยรวมไปถึงผู้คนในแถบภูมิภาคเอเชียอาคเนย์ ผูกพันเกี่ยวโยงกับข้าวมาเป็นระยะเวลาเนิ่นนานมาแล้ว สมญานามดินแดนบนเปลือกโลกนี้ว่า “สุวรรณภูมิ”

ในสังคมไทยมีตำนาน/นิทาน/เรื่องเล่า ความเชื่อต่าง ๆ เกี่ยวกับเมล็ดข้าวพราวอร่ามไว้หลากหลายเรื่อง โยงขึ้นสู่ชั้นฟ้ามหาเทวาลัย โดยมีการเล่าขานสืบต่อกัน (อ้างถึงใน ขวัญข้าว ขวัญเรา, ถนอมวงศ์ ล้ำยอดมรรคผล บก., มูลนิธิเด็ก, 2557) เมื่อก่อนสรวงสวรรค์กับโลกมนุษย์อยู่ใกล้กันเพียงชั้นฟ้ากั้น โดยมีเทพธิดาโพสพ เป็นผู้ปกปักรักษา วันหนึ่งสะพานสายรุ้งทอดยาวลงเชื่อมสวรรค์กับพื้นโลก เมล็ดข้าวเท่าลูกมะละกอร่วงลงสู่พื้นโลกมนุษย์ แรก ๆ มนุษย์ก็รักษาไว้เป็นอย่างดี จนมีเรื่องให้งอนง้อกันระหว่างพระแม่โพสพกับมนุษย์ เป็นเหตุให้เรียกข้าวเมล็ดโตนั้นคืน มนุษย์โลกเฝ้าขอวิงวอนให้โปรดนำข้าวกลับมาปลูกบนพื้นโลกมนุษย์อีกครั้ง จากเมล็ดข้าวทั้งเจ็ด ผ่านเวลาหลายชั่วอายุคน จนกลายเป็นทุ่งรวงทองเหลืองพราวอร่ามเรืองรอง ผู้คนได้ใช้กินเป็นอาหารหลัก มีชีวิตอยู่เต็มเปี่ยมสุข

ในอุดมคติผูกความเชื่อจากตำนานข้างต้น ‘ประเพณีแรกนาขวัญ’ ในไทยจึงถือกำเนิดขึ้น เพื่อเป็นการบูชาพระแม่โพสพ ก่อนหน้าพิธีพราหมหนึ่งวันเป็นส่วนของพิธีพุทธ สองพิธีกรรมจากฝ่ายพุทธศาสนาและฮินดู ชี้ให้เห็นรากลึกขนบวัฒธรรมของผู้คนที่อาศัยอยู่บนผืนแผ่นดินไทยด้วยกัน

ในวันพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ประชาชนโดยส่วนใหญ่แล้วที่เป็นลูกหลานกสิกร นั่งรอเรียงรายเกาะรั้วกั้น เพื่อรอเวลาที่ทหารและตำรวจในส่วนพิธีล้มรั้วกั้นชั่วคราวลง เมื่อเสียงแตรสังข์และกลองมโหระทึกสิ้นเสียง ประชาชนมากหน้าต่างวิ่งกรูเข้าไปยังลานดินทรายที่ทำพิธีเบิกไถหน้าดินและหว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวไว้ ทุกคนสับขาให้ทันกัน วิ่งแทรกตัวเข้าจับจองพื้นที่เก็บเมล็ดข้าวตักใส่ถุงที่เตรียมมา

อากาศร้อนอบอ้าวไม่ได้เป็นอุปสรรคต่อการเก็บเมล็ดพันธุ์ข้าวเหล่านั้นเลย ทุกคนคอยระมัดระวังพื้นที่ของตนไว้ไม่ให้ใครเข้ามารุกล้ำ จวบจนสักพักเม็ดเหงื่อเริ่มย้อยเคล้าซึมบนดินทรายผสมปนกันไปกับเมล็ดข้าว ผู้คนเริ่มส่งเสียงพูดคุยกัน ขณะที่ต่างคนต่างก้มหน้า!  

คนกลุ่มหนึ่งพูดคุยกันอย่างออกรสพร้อมเสียงหัวเราะท่ามกลางแสงแดดระอุ ฉันละสายตาจากพื้นดิน มองไปยังหญิงชายวัยกลางคนกลุ่มนั้น มือของทุกคนต่างกวาด คุ้ยหาเมล็ดข้าว ตักใส่ในถุง นั่งยอง ๆ ก้มหน้าปล่อยให้เม็ดเหงื่อสาบคาวหยดลงพื้นเป็นระยะ จับใจความได้ว่าหลายคนในกลุ่มนั้นมาจากภาคอีสานเช่นกัน แน่หล่ะ...ก็ทุกคนในกลุ่มใช้ภาษาอีสานสื่อสารกัน ทุกหวังมาโกยเมล็ดข้าวไปปลูกในพื้นที่นาของตัวเองและญาติพี่น้อง

“ข่อยเป็นตัวแทนของหมู่บ้านเลยเด้นิ” หญิงแก่คนหนึ่งเว้าภาษาอีสานอย่างภาคภูมิใจ พร้อมยกถุงโชว์ ในนั้นเต็มไปด้วยเมล็ดข้าวนับร้อย

“เป็นตาออนซอนแท้เจ้า” ทุกคนส่งเสียงตอบรับแสดงความอิจฉา แต่ไม่ยักกะมีใครเงยหน้ามามองแม่เฒ่า แม้แต่ปรายตาเดียว!